Technologie heeft de mens geholpen sneller en verder te gaan, en in het geval van Neil Armstrong zelf tot de maan. Het bracht ons dingen waarvan eerdere generaties dachten dat het ondenkbaar was, maar niet altijd ten goede van de mens. In de tweede industriële revolutie was het juist de technologie die zorgde voor een enorme toename van de werkeloosheid. De automatisering trof vooral de ambachtelijke industrie terwijl de juridische dienstverlening ongeschonden bleef. Tot nu toe dan. Al een tijd wordt gesproken over de vierde technologische revolutie, voortbouwend op de digitale revolutie. Is dit de revolutie die de juridische dienstverlening wél om ver gaat schoppen? Staat de advocatuur op het punt om ‘uberized’ te worden? Of is het een beroep dat te allen tijde zal blijven bestaan?  

Buzz-woorden als ‘The Internet Of Things’, ‘Artificial Intelligence’ en ‘Disruption’ vliegen je heden ten dage om de oren. Het Landelijk Juridisch Jaarcongres had als onderwerp de T-shaped lawyer, de jurist die niet alleen diepgaande juridische kennis heeft maar ook meer algemene kennis en vaardigheden. Maar vooral de technologie speelt een grote rol in de ontwikkelingen en zorgt voor een nieuwe discussie in de juridische dienstverlening. De ‘Legal Tech’, het gebruik maken van technologie in de juridische dienstverlening, zet ook voet aan wal in Nederland. Ook onze eigen universiteit legt hier nu een nadruk op door de oprichten van het Centrum voor Ondernemerschap en Innovatie.[1]  

Een deel van de startups in ‘Legal Tech’ richt zich op het efficiënter te werk gaan en het verhogen van de productiviteit. Due diligences worden tegenwoordig bijna alleen nog maar gedaan door software, wat niet alleen de efficiëntie bevordert maar ook de kwaliteit. De vraag die hierbij gesteld kan worden is of de advocatuur wel behoefte heeft aan het verhogen van de efficiëntie? Al sinds jaar en dag berust het traditionele verdienmodel in de advocatuur namelijk op het ‘uurtje-factuurtje’. Waarom zou je efficiënter willen werken als je toch elk uur kan schrijven? Toch lijkt de klant omwille van transparantie steeds vaker te vragen naar ‘fixed fees’. Advocatenkantoren worden gedwongen na te denken over of er geleverd wordt wat de klant echt wil. Om als kantoor na te denken over het veranderen van het business-model is al een innovatie te noemen.   De juridische wereld lijkt namelijk nog niet echt open te staan voor de mogelijkheden van de technologie en vernieuwingen. Niet ten minste omdat de advocatuur altijd één van de meest succesvolle bedrijfstakken is geweest. Vernieuwen was vaak niet echt nodig. Bovendien zit het ook een beetje in de aard van het beestje. Advocaten hebben niet van nature een soort veranderdrift, zij bevinden zich in een traditionele sector waarin men het vak uitoefent zoals het al jaren wordt gedaan. Eén van de grootste obstakels voor innovatie is dan ook het vak van de advocaat zelf. De hele dag is een advocaat bezig dingen te analyseren op fouten en risico’s. Advocaten zijn per definitie risicomijdend en innovatie brengt juist investeringen en risico’s met zich mee. Bovendien denken partners vaak ‘het zal mijn tijd wel duren’. In een maatschap gaan investeringen ten koste van de pensioenvoorziening van de partners en zij zijn juist degenen die in moeten stemmen met de innovaties.  

Dit biedt kansen voor de disruptors, de ontwrichters. Innovatieve werkmethoden kunnen ontwrichtend werken en de gevestigde orde omverwerpen. Dit komt vooral van bedrijven buiten de advocatenkantoren om. Klanten hebben het steeds meer voor het kiezen in de juridische markt en weten beter wat ze willen. Zo kun je via websites als overeenkomsten.nl en vraagdenotaris.nl al goedkoop een overeenkomst of akte online verkrijgen zonder dat hier een advocaat of notaris aan te pas komt. Maar ook binnen de grote ondernemingen zie je de disruption. Bedrijfsjuristen kunnen door middel van software nu zelf hun due diligence doen, hier hebben ze geen advocatenkantoor meer voor nodig.   

Door deze disruptors kunnen advocaten klanten gaan verliezen als zij geen actie gaan ondernemen. Dan heb je ook nog de computer ROSS, gebaseerd op IBM’s Watson. Momenteel zit de computer al op het niveau van een goede rechtenstudent, over een paar jaar zit het op het niveau van een advocaat-stagiaire. Wordt de technologie in de juridische dienstverlening niet onderschat? De heersende trend lijkt toch dat men inderdaad verwacht dat het ‘saaie’ werk wordt gedaan door computers.[2] Maar dat een computer nooit het werk van een partner over gaat nemen, is bijna iedereen het over eens.[3] Belangrijke delen van de dienstverlening zullen in de toekomst inderdaad worden vervangen door de technologie. Maar een computer kan nooit het persoon/cliënt afgestemde begrip, de onderhandelingsvaardigheden en de kennis van een cultuur in een branche overnemen.[4] Uiteindelijk heeft de partner namelijk de toegevoegde waarde van een mens. Een computer is geen mens en zal dat ook nooit worden. De combinatie tussen die menselijke vaardigheden en wat de technologie ons biedt is goud. Het was altijd nog Neil Armstrong zelf die de eerste stap zette op de maan, maar de technologie bracht hem er naartoe.              

[1] https://www.universiteitleiden.nl/rechtsgeleerdhe...
[2] https://www.universiteitleiden.nl/rechtsgeleerdhe...
[3] https://www.universiteitleiden.nl/rechtsgeleerdhe...
[4] https://www.universiteitleiden.nl/rechtsgeleerdhe...